Grote zorgen over kabinetsformatie vanwege twijfels premierschap Plasterk

Grote zorgen over kabinetsformatie vanwege twijfels premierschap Plasterk

BBB-leider Van der Plas: het is aan Plasterk, zelf geen oordeel

BBB-leider Caroline van der Plas zat met Kamerlid Henk Vermeer in het tv-programma Buitenhof om het hoofdlijnenakkoord te verdedigen. Het gesprek gaat ook over de geschiktheid van Ronald Plasterk als premier en BBB vindt dat "iedereen een fout mag maken". Een premier moet wel van onbesproken gedrag zijn en zich niet schuldig hebben gemaakt aan strafbare feiten of belangenverstrengeling. Maar iemand moet niet te snel aan de "schandpaal worden genageld", aldus de BBB'ers.

Van der Plas wil nu publiekelijk geen oordeel geven over Plasterk. "Het is aan hem. En iemand is onschuldig tot hij schuldig is."

Openlijke twijfels ex-informateur Remkes aan geschiktheid Plasterk

Bij het tv-programma WNL op Zondag kwam ex-informateur en VVD-prominent Johan Remkes aan het woord en hij ging vooral in op de kwestie-Plasterk. Hij geeft een duidelijk advies aan de PvdA'er die genoemd wordt als premierskandidaat. "Ik zou zelf mijn conclusies trekken."

Yesilgöz over premierskandidaat: er is nog geen naam

VVD-leider Yesilgöz houdt zich op de vlakte over de vraag of oud-informateur Plasterk premier moet worden. Ze wilde er op een VVD-bijeenkomst in Almere niets over kwijt.

De naam van de vroegere PvdA-minister gaat al dagen rond. In het openbaar is er nog niets over gezegd, maar het is een publiek geheim dat PVV-leider Wilders Plasterk graag als premier wil. Binnen NSC leven nog wel vragen over Plasterk, onder meer vanwege een onderzoek naar aanleiding van een artikel in NRC over de manier waarop hij miljoenen heeft verdiend aan medische patenten. Naar verluidt hebben partijleider Omtzigt en Plasterk gisteren met elkaar gepraat. Of dat gesprek iets heeft opgeleverd, is onbekend.

Vragensessie

De mogelijke kandidaat-premier kwam vandaag ook aan de orde op een bijeenkomst waarbij VVD-leden partijleider Yesilgöz vragen konden stellen over het 'hoofdlijnenakkoord'. Een VVD'er zei dat de naam van Plasterk is genoemd en hij wilde weten wat de partij doet als er een minister-president komt "die zoveel aan zijn naam heeft hangen". Hij vroeg: "Hoe gaan wij daarmee om? Zeggen we dan: 'Ga maar een ander zoeken?'" Yesilgöz antwoordde dat ze dit, zonder namen te noemen, stap voor stap gaat bekijken: "Op dit moment is er nog geen naam. Zodra die er is, zullen we daarop gaan beoordelen."

NSC wilde vandaag niets inhoudelijks zeggen over de formatie. "We zien het debat van woensdag met vertrouwen tegemoet en tot die tijd doen we geen mededelingen", zei een woordvoerder. Op woensdag debatteert de Tweede Kamer over het deze week gesloten coalitieakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB.

Jongeren van de VVD zien 'premier Plasterk' ook niet zitten

Als het aan de jongeren van VVD en NSC ligt, komt Plasterk er niet als premier. "Wij zijn echt tegen", zegt Mauk Bresser, voorzitter van de JOVD. "Deze man gaat geen nee meer kunnen verkopen. Dat zie je al aan dat excuusbriefje over de kwestie met de dienstauto, vandaag in de Telegraaf. Hij is niet degene die de partijen gaat verbinden."

"Plasterk is niet de juiste man. Als informateur ging het al niet van een leien dakje. Dat er nog een integriteitsonderzoek naar hem loopt, vinden wij heel cru", zegt Eva Brandemann, voorzitter van Jong Sociaal Contract.

Lees meer:

Uitkomst gesprek Omtzigt en oud-informateur Plasterk onbekend

Het is niet bekend hoe het gesprek tussen Omtzigt en de voormalige informateur Plasterk is verlopen. Het gesprek tussen de twee was bedoeld om de onderlinge verhoudingen te verbeteren. De NSC-leider en zijn partij hebben op verschillende vlakken twijfels over Plasterk als minister-president.

Oud-informateur Plasterk heeft vandaag via een ingezonden bericht in De Telegraaf excuses gemaakt voor zijn uitspraken over zijn aan Omtzigt uitgeleende dienstauto. Over die publieke uitlatingen in de Tweede Kamer was Omtzigt niet te spreken.

Vandaag is er, melden bronnen aan de NOS, een gesprek geweest. Over de uitkomst hiervan is, tot nu toe, niets bekend. Plasterk was vanavond niet beschikbaar voor commentaar en ook bij NSC kwam er geen reactie op vragen over het verloop van de ontmoeting.

Kijken: Rondje Binnenhof over het akkoord, de nog niet genoemde premier en meer

Gesprek tussen Omtzigt en Plasterk

NSC-leider Omtzigt en ex-informateur Plasterk hebben vandaag een gesprek over hun verstandhouding. Volgens bronnen heeft NSC op verschillende vlakken twijfels over Plasterk als mogelijke premier.

Zo zijn er binnen de partij vragen over de gang van zaken rond medische patenten waaraan Plasterk veel verdiende. En Plasterk bood vandaag Omtzigt zijn excuses aan voor uitspraken over het gebruik van een dienstauto, in een eerder stadium van de formatie. Dat deed hij in een ingezonden brief in een dagblad.

Plasterk is officieel nog geen premierskandidaat. Maar in Den Haag is bekend dat PVV-leider Wilders hem graag op die post wil hebben.

Excuses van Plasterk aan Omtzigt

In een ingezonden brief in De Telegraaf heeft Ronald Plasterk, die veel wordt genoemd als beoogd premier, zijn excuses aangeboden aan NSC-fractievoorzitter Pieter Omtzigt voor een voorval eerder in de formatie. Plasterk was toen informateur.

Plasterk schrijft in de korte ingezonden brief dat hij niet in de Tweede Kamer had moeten vertellen dat Omtzigt zijn dienstauto had geleend. Dat was onnodig en misplaatst, zegt hij, en hij sluit af met de woorden "sorry Pieter".

De brief van Plasterk lijkt bedoeld om de lucht tussen hem en Omtzigt te klaren. Naar verluidt houdt Omtzigt de aanstelling van Plasterk als premier nog tegen vanwege verschillende incidenten, waaronder dat met de dienstauto.

Patent-onderzoek Plasterk duurt nog even

In beeld: wisselende reacties op het 'hoofdlijnenakkoord'

Enkele uren na middernacht werd het coalitieakkoord van de vier onderhandelende partijen naar de Tweede Kamer gestuurd. Na een korte nacht presenteerden PVV, VVD, NSC en BBB hun plannen. Die kunnen op wisselende reacties rekenen.

In de video hieronder is een greep uit die reacties te zien:

'Wrijving Plasterk en Omtzigt zit aankondiging premierskandidaat nog in de weg'

De naam Ronald Plasterk zingt al dagen rond als mogelijke premierskandidaat, maar PVV-leider Wilders heeft hem nog niet aangekondigd. "Er wordt nog over gesproken", zeggen de onderhandelaars keer op keer.

Volgens bronnen in Den Haag is wrijving tussen Plasterk en NSC-leider Omtzigt een obstakel voor het aanwijzen van Plasterk. Die wrijving moet eerst worden opgelost, zeggen ze. Ergens volgende week zouden ze met elkaar praten om de lucht te klaren. "Er is een issue met vertrouwen en dat moet hersteld worden", aldus NOS-verslaggever Marleen de Rooy.

Oud-PvdA-minister Plasterk heeft in zijn tijd als informateur - van december 2023 tot februari 2024) namelijk de NSC-leider een aantal keren tegen de haren in gestreken. Omtzigt ergerde zich bijvoorbeeld aan de in zijn ogen wat slordige werkwijze van Plasterk, waardoor er volgens hem onnodige vertraging ontstond in de formatiegesprekken.

In februari stopte NSC ook tijdelijk met het formeren van een kabinet, onder meer omdat de partij informatie over financiële tegenvallers pas op het laatste moment onder ogen kreeg. Omtzigt vond dat Plasterk daar debet aan was. Dat vond de informateur weer niet leuk en verweet Omtzigt weer gebrek aan respect voor het "instituut informateur".

De wrevel bij Omtzigt liep nog hoger op toen Plasterk onthulde dat NSC zijn dienstauto had gebruikt. De rit ging naar een hotel waar Omtzigt zijn vertrek uit de onderhandelingen zou aankondigen. Dit auto-conflict moet nu uitgepraat worden, zeggen de Haagse bronnen.

Een andere mogelijke reden voor het uitblijven van Plasterks benoeming is een publicatie van NRC over hoe Plasterk patent heeft aangevraagd voor kankertherapie. Daar loopt een onderzoek naar. "Dat moet ook duidelijk zijn, want je wilt niet dat dit over twee maanden opeens een probleem blijkt te zijn", aldus De Rooy.

Kijk hier wat Plasterk in februari zei over het uitlenen van zijn dienstauto:

CPB rekent plannen nieuwe coalitie nog door

Het nieuwe hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB is nog niet doorgerekend door het Centraal Planbureau (CPB) en dat betekent dat niet duidelijk is wat de plannen nu precies kosten en opbrengen. Kamerlid Klaver van GroenLinks-PvdA wil wel zo'n doorrekening en die komt er nu ook.

Eerst komt er een snelle berekening en die is voor woensdag klaar. Dan is het debat over het na maanden onderhandelen bereikte akkoord. Het doorrekenen van de economische effecten van de voorstellen kost meer tijd en die cijfers komen daarom pas later. Dat zal wel gebeuren voordat het voltallige kabinet geïnstalleerd is, naar verwachting over zeker een paar weken.

De coalitie wil allerlei uitzonderingen in Brussel, maar dat is lastig

In het regeerakkoord willen de PVV, VVD, NSC en BBB op allerlei terreinen onderhandelen met de Europese Unie. Zo willen ze uitzonderingen voor asiel, en natuur en stikstof. Van verschillende kanten wordt er vanuit Brussel kritisch gereageerd op het coalitieakkoord.

Lees hier meer over hoe het coalitieakkoord in Brussel wordt ontvangen:

Hongaarse premier Orbán feliciteert Wilders

De Hongaarse premier Orbán heeft Wilders op X gefeliciteerd met het coalitieakkoord. Hij zegt ernaar uit te kijken samen met Wilders Europa veiliger en sterker te maken. Enkele weken geleden troffen de twee elkaar in Boedapest op een bijeenkomst van radicaal-rechtse politici uit de hele wereld. Wilders was een belangrijke gast en hield daar een lezing.

Wie gaat er iets merken van de afspraken in het coalitieakkoord?

"Onze ambitie is groot", schrijven PVV, VVD, NSC en BBB in hun coalitieakkoord. Lastenverlichting, een impuls in woningbouw en andere financiële maatregelen: de plannen moeten mensen houvast en steun bieden, schrijven de partijen. Maar wie profiteert er van de afspraken in het akkoord?

Lees meer over wie er profiteert van de afspraken in het akkoord:

Informateurs hebben koning geïnformeerd over formatie

Informateurs Van Zwol en Dijkgraaf zijn vanmiddag bij koning Willem-Alexander geweest en hebben hem bijgepraat over de stand van zaken van de kabinetsformatie. Informateurs kunnen "op gezette tijden" de koning informeren over hun werk.

Vroeger speelde de koning een belangrijke rol tijdens het formatieproces. Sinds 2012 heeft de Kamer het voortouw bij het formatieproces.

Wel heeft de koning als lid van de regering het recht om op de hoogte te worden gehouden van het formatieproces. Ook leggen alle ministers en staatssecretarissen in het bijzijn van de koning een eed of belofte af, waarmee ze trouw zweren of beloven aan de Grondwet en hun ambt getrouw zullen uitvoeren.

Journalistenvakbond NVJ: 'aanslag op de publieke nieuwsvoorziening'

"Gegeven de voornemens van de PVV en VVD om fors op de omroep te bezuinigen of deze zelfs af te schaffen, valt deze aangekondigde maatregel mee", reageert algemeen-secretaris Thomas Bruning van journalistenvakbond NVJ op de plannen in het coalitieakkoord. "Maar het blijft een aanslag op de publieke nieuwsvoorziening, die gevoeld gaat worden."

Vanaf 2027 zal de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) structureel 100 miljoen euro moeten inleveren, is het voornemen van de vier partijen. Ook hekelt de NVJ de gevolgen van de aangekondigde btw-verhoging van 9 procent naar 21 procent voor private journalistieke uitgaves. De vakbond ziet daarbij verminderde toegankelijkheid als een risico, met name voor regionale titels. Die zijn vaak grotendeels afhankelijk van inkomsten uit abonnementen.

Dat de partijen de Autoriteit Consument en Markt (ACM) meer middelen willen geven om de mediaconcentratie aan te scherpen juicht de NVJ wel toe.

CU-leider Bikker: 'klaar staan voor de ander ontbreekt in akkoord'

ChristenUnie-leider Bikker noemt het coalitieakkoord van de vier partijen een "wankel fundament, veel wensdenken en wilde symbolen." Volgens haar is de visie op de samenleving van het nieuwe kabinet in zichzelf gekeerd: "Klaarstaan voor de ander is er niet meer bij in dit akkoord."

Als voorbeelden hiervan noemt ze het schrappen van de maatschappelijke diensttijd en de spreidingswet en weinig concrete maatregelen om arbeidsmigratie omlaag te brengen.

Wel positief is ze over het ontbreken van het progressief-liberale denken op het gebied van medische ethiek. De partij stond in de vorige coalitie vaak lijnrecht tegenover coalitiepartner D66 als het ging over verschillende medisch-ethische kwesties, zoals de Wet voltooid leven. Tegelijkertijd is Bikker bezorgd over de wetsvoorstellen rondom embryokweek in het huidige akkoord.

Banken blij met andere anti-witwasaanpak, blijven boos over bankenbelasting

De banken reageren gematigd positief op de plannen in het hoofdlijnenregeerakkoord. In een reactie noemt branchevereniging NVB het "terecht" dat het nieuwe kabinet het vestigingsklimaat voor bedrijven wil verbeteren.

Tegelijk zijn banken teleurgesteld dat zij toch jaarlijks150 miljoen euro aan extra bankenbelasting moeten overmaken. Die werd vorig jaar opgelegd om de verhoging van het minimumloon te financieren. Nu die niet doorgaat vinden banken dat het nut van de extra bankenbelasting is weggevallen, en dus van tafel zou moeten.

Wel zijn banken blij dat een nieuw kabinet wil kijken naar een duidelijker omschrijving van de wettelijke eisen om witwaspraktijken te voorkomen. De NVB noemt het goed als "goedwillende burgers veel minder vaak lastig hoeven worden gevallen."

COA: 'Vandaag al last van intrekking spreidingswet'

Voorzitter van het COA Milo Schoenmaker herkent een aantal punten in voorlopig regeerakkoord die door het COA zijn aangedragen, maar over het intrekken van de spreidingswet maakt hij zich grote zorgen. "Daar hebben we in de toekomst echt veel last van, sterker nog, daar hebben we vandaag al last van", zegt hij.

Van een aantal gemeenten heeft het COA vanochtend al gehoord dat ze de besluitvorming opschorten, zegt Schoenmaker. "Dat vinden we echt heel zorgelijk, want als dat gebeurt dan hebben we op zeer korte termijn echt al te weinig plekken om mensen een bed en begeleiding te bieden."

Hij doet daarom een oproep aan de vier partijen: "Laat die spreidingswet nog even in stand. Houd het in stand tot de instroom naar beneden is, in plaats van andersom."

"Voor ons is het donkerste scenario dat de spreidingswet op zeer korte termijn van tafel gaat zonder dat de instroom substantieel is gedaald." Dat leidt ertoe dat mensen buiten zullen moeten wachten, zegt Schoenmaker.

Zo werden de plannen van PVV, VVD, NSC en BBB op het gebied van migratie ontvangen in Ter Apel:

Podcast De Dag: het coalitieakkoord uitgeplozen

Na ruim een half jaar onderhandelen hebben PVV, VVD, NSC en BBB een 'akkoord op hoofdlijnen' bereikt, zoals zij dat noemen. Vanochtend werd het gepresenteerd. Het akkoord is 26 pagina's dik en podcast De Dag leest politiek verslaggever Wilco Boom eruit - tot achter de komma.

Organisaties boeken- en muzieksector bezorgd over verhoging btw-tarief

De boekensector noemt de beoogde verhoging van het btw-tarief van 9 procent naar 21 procent "een buitengewoon slechte maatregel". Dat schrijven verschillende organisaties uit die sector in een gezamenlijke verklaring. Volgens de organisaties zal dit tot prijsverhogingen leiden en een daling van de verkoop. "En dat in een tijd waarin het belang van lezen door iedereen onderkend wordt en de leesvaardigheid onder druk staat." De organisaties benoemden daarbij ook dat leesvaardigheid in het coalitieakkoord juist als prioriteit genoemd wordt.

De btw gaat niet alleen omhoog voor boeken, maar dat geldt ook voor culturele goederen en diensten. Een uitzondering daarop zijn bioscopen en dagrecreatie. Ook het btw-tarief voor hotelovernachtingen gaat terug naar 21 procent.

De Vereniging Nederlandse Poppodia en Festivals (VNPF) zegt zich zorgen te maken over de gevolgen van het afschaffen van het lagere btw-tarief voor concert- en festivalkaartjes. Vooral bezoekers zullen de dupe worden van deze maatregel, schrijft de organisatie. Ook heeft dit gevolgen voor de concurrentiepositie van de Nederlandse livemuzieksector.

Brancheorganisatie Kinderopvang kritisch over (bijna) gratis opvang

De Brancheorganisatie Kinderopvang (BK) gaat in op de plannen voor bijna gratis kinderopvang en het niet verhogen van de maximum uurprijs (het tarief dat ouders krijgen vergoed via de kinderopvangtoeslag) die in 2026 niet zal worden verhoogd.

"BK is kritisch op het bijna gratis maken van de kinderopvang. Wil het kabinet dit toch doorzetten, vraagt het om een verstandige aanpak. We gaan graag in gesprek met het kabinet om te komen tot een toegankelijk, betrouwbaar en betaalbaar stelsel, rekening houdend met uitvoerbaarheid zowel bij de overheid als in de sector", klinkt het.

"Bijna gratis kinderopvang, zoals opgenomen in het hoofdlijnenakkoord, is een complexe en omvangrijke stelselherziening die er in de praktijk voor zorgt dat het voor te veel ouders een kinderopvangloterij wordt of hun kind terecht kan. De vraag is al groot en zal alleen maar verder toenemen." BK stelt dat de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de kinderopvang stap voor stap moet worden vergroot.

Het bevriezen van de maximum uurprijs in 2026, die de basis vormt voor de vergoeding aan ouders, is "daarin de slechtst denkbare stap", meent BK. "Het zet de betaalbaarheid voor lage inkomens nog verder onder druk en leidt tot onterechte verwijten aan de sector over de prijsstijgingen."

Vereniging voor verpleegkundigen: 'Concrete vertaling plannen zien'

Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN), de beroepsvereniging voor verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten, laat zich voorzichtig uit over de plannen uit het akkoord.

Een van de plannen daarin is het aanpakken van het personeelstekort in de sector, net als het investeren in de ouderenzorg en nadruk op het belang van de wijkverpleging. Ook het aantrekkelijker maken van werken in de zorg wordt genoemd. "Het gaat echter wel om een tekst op hoofdlijnen, de concrete vertaling zien we graag snel tegemoet", zegt V&VN-voorzitter Bianca Buurman.

De vereniging merkt op dat de nadruk ligt op het behoud en aantrekken van meer werknemers in de zorg. Maar, zo stelt de V&VN , tegelijkertijd lijkt het budget om extra mensen een zorgopleiding te laten volgen omlaag te gaan.

"Dit baart V&VN grote zorgen. Er zijn forse maatregelen nodig. Investeer in de mensen die het werk moeten doen. Niet voor niets pleiten wij voor gratis zorgopleidingen in ons manifest." Buurman hoopt daarom dat "de ambities en de financiële paragraaf op elkaar aansluiten".

CBL positief over akkoord: 'Werken wordt lonender'

De brancheorganisatie van supermarkten CBL reageert positief op het akkoord. Het CBL zegt te hopen op een stabiel kabinet en uit te zien naar de "concrete uitvoering van de hoofdlijnen uit het akkoord, waarbij het belang van koopkracht voor de burger en lastenverlichting voor bedrijven aandacht blijven verdienen", staat in een verklaring.

De aangekondigde lastenverlichting op arbeid wordt ook goed ontvangen. "Hierdoor wordt werken lonender en verbetert de bestaanszekerheid. Het CBL ondersteunt ook de focus op het verbeteren van het vestigingsklimaat en de concurrentiepositie van Nederland."

Ook de lastenverzwaringen en het verminderen van regeldruk ziet het CBL als "positieve stappen voor ondernemers". De brancheorganisatie zegt dat Nederland in de afgelopen jaren "vaak extra nationale wetgeving bovenop Europese regelgeving heeft ingesteld, wat tot een ongelijk speelveld leidt en toekomstige ambities op bijvoorbeeld duurzaamheid en gezondheid belemmert."

Niet verplichten warmtepomp 'onbegrijpelijk' en zorgen over verduurzaming

Vereniging Eigen Huis (VEH) is blij met de plannen om het woningtekort terug te dringen. Per jaar moeten er 100.000 woningen bij komen. Maar er zijn ook zorgen over de voortgang van de verduurzaming door het "abrupt" verdwijnen van de salderingsregeling voor zonnepanelen in 2027. "Het zet een streep door de rekening voor mensen die recent hebben geïnvesteerd in zonnepanelen, of die overwegen dat te gaan doen."

In februari 2023 wilden PVV, BBB en Pieter Omtzigt de salderingsregeling nog behouden, en ook afgelopen februari stemden PVV en BBB nog tegen het afbouwen in de Eerste Kamer.

Dat warmtepompen niet verplicht worden komt als goed nieuws voor de VEH, die "hecht aan het stimuleren van verduurzaming in plaats van het opleggen van verplichtingen". Techniek Nederland vindt dit daarentegen "onbegrijpelijk". "We hebben als sector afspraken gemaakt met de overheid en verwachten van de overheid dat zij die afspraken nakomt," zegt Techniek Nederland-voorzitter Doekle Terpstra.

De branchevereniging benadrukt dat installatiebedrijven en zelfstandige ondernemers veel geld en tijd in opleidingen hebben gestoken en dat de industrie de productiecapaciteit heeft verhoogd. "Door dit besluit komt de hele sector in de problemen", zegt Terpstra. "Dit moet echt van tafel."

Asieladvocaten kraken plannen formatieakkoord: in strijd met wet

Veel van de asielplannen die in het formatieakkoord staan, zijn volgens asieladvocaten en -juristen in strijd met de wet of internationale verdragen. Onder meer het uitroepen van een asielcrisis en het versoberen van de asielopvang houden geen stand bij de rechter, zegt Wil Eikelboom, voorzitter van de Vereniging Asieladvocaten en Juristen Nederland (VAJN).

De vereniging vreest dat de asielmaatregelen zoals die er nu liggen veel leed zullen veroorzaken. "Als dit wordt ingevoerd, dan zal dat leiden tot heel veel procedures", zegt Eikelboom. "Niet omdat we dat graag doen, maar de regering laat ons dan geen andere mogelijkheid. Omdat ze dan rechten van mensen afpakken."

De formerende partijen schrijven in het akkoord dat zij het hele stelsel van asiel en migratie op de schop willen nemen. Zo wordt de spreidingswet ingetrokken en komt in plaats daarvan een tijdelijke Asielcrisiswet. Daardoor worden asielzoekers voor maximaal twee jaar gedwongen zich te registreren en wordt de asielaanvraag opgeschort. De opvang wordt tijdens de opschorting beperkt en versoberd, staat in het akkoord.

Patiëntenfederatie positief over lager eigen risico

Patiëntenfederatie Nederland reageert positief op het voornemen van de formerende partijen om het eigen risico in de zorg fors te verlagen. Dat is volgens de koepel van patiëntenorganisaties "een eerste goede stap om stapeling van zorgkosten voor patiënten tegen te gaan". De aandacht voor de betaalbaarheid en toegankelijkheid van de zorg in het hoofdlijnenakkoord stemt de federatie ook tevreden.

De partijen willen het verplichte eigen risico bevriezen en vanaf 2027 meer dan halveren, van 385 euro naar 165 euro. Dat is gunstig voor mensen die zorg nodig hebben en het eigen risico jaarlijks moeten betalen. In de financiële bijlage bij het akkoord staat dat dit in het eerste jaar 4,3 miljard euro gaat kosten. Het ministerie van Volksgezondheid heeft eerder berekend dat een totale afschaffing van het eigen risico tot een premieverhoging van ongeveer 25 euro per maand zou leiden.

Patiëntenfederatie Nederland "denkt graag mee over de verdere uitwerking van de ambities", klinkt het verder. "We volgen nauwlettend of de fundamentele keuzes die nog gemaakt moeten worden de kwaliteit, betaalbaarheid en toegankelijkheid van zorg voor patiënten helpt verbeteren. Het tegengaan van wachtlijsten, betere gegevensuitwisseling en meer inzicht in de kwaliteit van de zorg voor patiënten hebben daarin onze bijzondere aandacht."

SGP: 'Positief gestemd maar waakzaam over medische thema's '

De SGP zegt "positief gestemd" te zijn over het akkoord dat volgens de partij recht doet aan de "duidelijke verkiezingsuitslag van 22 november". Wel zegt de partij in een verklaring op X dat "waakzaamheid geboden" is voor wat betreft medisch-ethische thema's, "maar ook als het gaat om de vrijheden van scholen en kerken, de mogelijke aanpassingen van ons kiesstelsel en het oog voor de verre naaste".

De partij is wel te spreken over de thema's Israël en veiligheid. De SGP zegt al jaren voorstander te zijn van de verplaatsing van de Nederlandse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem en het wettelijk vastleggen van de zogenoemde NAVO-norm, waarmee bedoeld wordt dat NAVO-landen 2 procent van hun bruto binnenlands product (bbp) uitgeven aan defensie.

"Ook de meer zelfbewuste houding van Nederland ten opzichte van de EU biedt belangrijke perspectieven. Niet alleen voor het beperken van migratie, maar ook voor de broodnodige ruimte voor boeren en vissers", meldt de partij in de verklaring. "Daarnaast blijven wij met eigen voorstellen komen ter verbetering van bijvoorbeeld de positie van gezinnen en eenverdieners."

De SGP neemt het traditioneel op voor gezinnen, waarin het ene deel - meestal de vrouw - thuis op de kinderen past en het huishouden doet en de man als enige de kost verdient.

Vakbond FNV: ‘Dit gaat alle perken te buiten’; VNO-NCW wel positief

Vakbond FNV is niet te spreken over het coalitieakkoord. "Dit gaat alle perken te buiten", concludeert voorzitter Tuur Elzinga. Volgens hem gaat het nieuwe kabinet weinig doen voor bestaanszekerheid, terwijl het hier in de verkiezingscampagne juist veel over is gegaan. "De noodzakelijke minimumloonsverhoging blijft uit, net als het noodzakelijk herstel van publieke diensten. Daarop wordt juist snoeihard bezuinigd."

Elzinga wijst erop dat er niets extra's wordt ondernomen voor mensen met zwaar fysiek werk. Ook noemt hij de bezuinigingen bij ambtenaren "een absurde operatie". Volgens de vakbond is er geen enkele noodzaak voor de bezuinigingen op de WW en de nullijn voor ambtenaren.

Ondernemers meer tevreden

Ondernemersvereniging VNO-NCW is positiever gestemd over het akkoord dat "gerichte aandacht heeft voor de reële zorgen van burgers én bedrijven". Door de nadruk te leggen op een stabiel economisch beleid, bijvoorbeeld door regeldruk tegen te gaan, creëren de partijen "stabiliteit en zekerheid die ondernemers nodig hebben om te kunnen investeren in de grote opgaven", aldus de werkgeversorganisatie.

VNO-NCW spreekt wel zorgen uit over het beëindigen van het Groeifonds en het bezuinigen op onderzoeksmiddelen "in een tijd waarin innovatie belangrijker is dan ooit". Met het Groeifonds investeert het kabinet miljarden in onder meer digitalisering en ontwikkeling van innovatie technologie.

Daarnaast is de organisatie tevreden over de stevige aanpak van de partijen om misstanden rondom arbeidsmigratie tegen te gaan. "Het is wel belangrijk dat we als land de vakkrachten, het technische talent en de internationale studenten kunnen blijven aantrekken die we nodig hebben voor bijvoorbeeld de woningbouw, innovatie, digitalisering en de energietransitie."

Voorzitter Commissie Sociaal Minimum had meer ambitie verwacht

Voorzitter van de Commissie sociaal minimum, Godfried Engbersen, had meer ambitie verwacht van de partijen. Deze commissie werd opgericht op initiatief van NSC-leider Omtzigt om het kabinet te adviseren over wat nodig is voor mensen om rond te komen en deel te nemen aan de samenleving.

Engbersen: "Er zijn een aantal belangrijke maatregelen, zoals dat de huurtoeslag en het kindgebonden budget omhoog gaan, dat werken meer gaat lonen en dat de partijen kinderopvang bijna gratis willen maken." Maar de ambitie die de partijen in hun verkiezingsprogramma's beschreven, ziet de socioloog niet terug in het coalitieakkoord.

Uit onderzoek van de Commissie sociaal minimum is gebleken dat grote groepen Nederlanders veel tekort komen. "Er wordt te weinig gekeken naar een structurele aanpak. Ik had gehoopt op een verhoging van het minimumloon en de bijstand. Er wordt nu toch weer een accent gelegd op de toeslagen, en dat is ook belangrijk, maar er is een structurele verhoging van het bodem van het sociaal minimum. En dat gebeurt nu niet."

Scepsis bij mensen op straat in Amsterdam

Op de pont achter het Centraal Station in Amsterdam reageren mensen op het coalitieakkoord. In de reacties is veel scepsis te horen over de koers die dit kabinet wil gaan varen.

NPO wil 'het gesprek aangaan' met nieuw kabinet

De NPO en de omroepen "gaan graag het gesprek aan" over de plannen in het akkoord voor de publieke omroep. Dat laat de NPO weten in reactie tegen ANP. In de plannen is een bezuiniging bij de publieke omroep van 100 miljoen euro vanaf 2026 opgenomen.

Om de "structurele budgetverlaging" van 100 miljoen euro te realiseren, is het volgens de NPO ook noodzakelijk dat het bestel wordt hervormd. "Anders kan de budgetverlaging verdergaande gevolgen hebben. Het is voor Nederland van groot belang dat wij onze publieke mediaopdracht kunnen blijven uitvoeren, want in een democratische rechtsstaat is een sterke van politiek en commercie onafhankelijke publieke omroep van cruciaal belang", klinkt het.

De NPO wijst erop dat de nieuwe coalitie "onomwonden" zegt dat de publieke omroep van groot belang is voor Nederland. "Betrouwbare informatievoorziening, kwalitatief hoogwaardige journalistieke programma's en een veelzijdig aanbod zijn van wezenlijk belang", aldus het nieuwe akkoord. "Deze coalitie wil dit waarborgen en zorgen voor een toekomstbestendig bestel."

"NPO en omroepen gaan graag het gesprek aan met het nieuwe kabinet hoe we tot een vernieuwd, beheersbaar en toekomstbestendig bestel komen. Om te hervormen tot een eigentijdse publieke omroep is er de komende jaren ruimte en tijd nodig. Daarvoor is het van belang dat de erkenning van de publieke omroep wordt verlengd tot 2029."

Zorgen en vraagtekens over akkoord bij politiebonden

De vier politiebonden maken zich zorgen hoe het akkoord zal uitpakken in de praktijk. Dat zegt voorzitter van de Nederlandse Politiebond Nine Kooiman namens de bonden tegen ANP. "In het akkoord staat bijvoorbeeld dat personen met verward gedrag geen politieprioriteit meer moeten zijn, zodat de politie ruimte heeft voor kerntaken. Daar zijn we het als bonden helemaal mee eens. De partijen stellen voor deze werkzaamheden over te hevelen naar de zorg, maar in de paragraaf over de zorg lees ik niet hoe de zorgpartijen in staat worden gesteld om deze politietaak op te pakken."

Kooiman zegt voorstander te zijn van de ambitie om wijkagenten in hun wijk te laten doorbrengen. "Maar als je kijkt wat er afgelopen tijd gaande is met demonstraties en de krapte die dat bij de politie oplevert, vragen de bonden zich wel af: hoe dan?"

Ook moet er volgens Kooiman goed naar de financiën gekeken worden. "Achter de ambities kunnen de politiebonden zich scharen, maar hoe gaan we dat doen als er geen financiële dekking is? Waardering is mooi, maar dan willen we ook boter bij de vis. De bonden voeren nu actie voor een fatsoenlijk pensioen, regel dat dan gelijk. Iedereen weet dat er 200 miljoen euro extra nodig is voor het oplossen van capaciteitsproblemen. Ik zie nergens de financiële dekking om ervoor te zorgen dat er agenten bij komen."

VluchtelingenWerk: nieuw kabinet ontwricht asielsysteem

Volgens VluchtelingenWerk ontwrichten de formerende partijen het asielsysteem "willens en wetens." De "strengste asielaanpak ooit", zoals PVV-leider Wilders de plannen presenteerde, stemt de organisatie allerminst gerust.

In het coalitieakkoord staat dat er een Asielcrisiswet komt die het mogelijk maakt om grensbewaking te versterken. Mensen zonder geldige verblijfstitel worden zo veel mogelijk (gedwongen) uitgezet. Ook krijgen statushouders geen voorrang meer bij het toewijzen van sociale huurwoningen. Automatische gezinshereniging wordt eveneens geschrapt en het aantal mensen dat mag nareizen wordt "fors beperkt".

"Deze maatregelen zijn niet alleen vaak ongefundeerd en contraproductief. Ze ontwrichten het asielsysteem en zijn bedoeld om vluchtelingen het zo onaangenaam mogelijk te maken in Nederland", zegt Frank Candel, voorzitter van VluchtelingenWerk Nederland.

Stichting Vluchteling noemt het verdrietig hoe het asielbeleid met "trots" wordt gepresenteerd. De partijen willen de opvang van vluchtelingen zo veel mogelijk uitbesteden aan andere landen binnen en buiten Europa. "Opnieuw wordt het excuus gebruikt dat Nederland te maken heeft met een asielcrisis, terwijl er sprake is van een zelf gecreëerd opvangprobleem", aldus Stichting Vluchteling.

Denk: inktzwarte dag met akkoord van extreemrechtse slopers

Denk-leider Van Baarle noemt het akkoord van de vier partijen een akkoord van "extreemrechtse slopers". Van Baarle ziet de zon absoluut niet gaan schijnen voor Nederlanders, zoals Wilders vanmorgen bij de presentatie zei.

In het pakket maatregelen ziet hij geen dingen die de armoede van mensen zullen bestrijden, die wordt zo juist in stand gehouden, zegt Van Baarle. Verder hekelt hij het dat de "agenda van moslimhaat van Wilders in de afspraken is terechtgekomen". Hij spreekt van een inktzwarte dag.

Brancheorganisatie uitzendbureaus: 'Te weinig aandacht voor arbeidsmarkt'

De ABU, brancheorganisatie van uitzendbureaus, vindt dat het thema arbeidsmarkt er bekaaid vanaf komt in het coalitieakkoord. "Dit is een van de grootste knelpunten in de samenleving dus dat mag meer aandacht krijgen", vindt directeur Jurriën Koops.

Punten die wel aangestipt worden, zoals het rapport-Roemer over de bescherming van arbeidsmigranten, konden volgens ABU al langer op steun rekenen. "Wij zijn graag partij om daar verder invulling aan te geven."

Otto Workforce, een van de grootste wervingsbureaus van arbeidsmigranten van Nederland, is positief over de plannen van de partijen om de misstanden bij arbeidsmigratie aan te pakken, zoals malafide uitzendconstructies. "Het is niet verkeerd dat er kritisch naar wordt gekeken," zegt directeur Frank van Gool. "Het moet goed gereguleerd worden en de kwaden moeten eruit. Die zijn niet goed voor het imago van Nederland."

Van Gool is ook blij met het plan om de huisvesting van arbeidsmigranten beter te regelen. De directeur roept wel op om een staatssecretaris Arbeidsmigratie in te stellen. "Zodat het echt even goed wordt aangepakt. Dat we niet bij de volgende verkiezingen weer dezelfde discussies hebben."

Van der Plas (BBB): 'We geven hoop'

In het interview na de presentatie zei BBB-leider Caroline van der Plas dat zij nog steeds niet kan geloven dat zij in een paar jaar tijd van één zetel naar regeringspartij is gegroeid. "Het daalt bij mij nog helemaal niet in. Het was voor ons makkelijker geweest om te zeggen 'we gaan met zeven zetels in de oppositie lekker zitten blèren'. Met deze partijen zal het meer no-nonsens worden dus dat gaat wel lukken. Ook al realiseren we ons dat we ook veel kritiek kunnen krijgen."

Van der Plas is het meest trots op dat de rode diesel voor boeren terugkomt. Dat is gewone diesel maar met een lagere accijns. De rode diesel mag niet door iedereen getankt worden, daarom is er een kleurstof toegevoegd. Van der Plas: "Rode diesel is 28 cent per liter goedkoper. Dat komt dus rechtstreeks in de portemonnee van boeren, die veel machines hebben die op diesel rijden." Ook is Van der Plas blij met de afspraken dat er niet meer wordt gestreefd naar krimp van de veestapel en dat boeren niet gedwongen mogen worden onteigend.

Op de vraag of zij boeren daarmee geen valse hoop geeft dat het mest- en stikstofprobleem is opgelost zegt zij: "We geven hoop. Er is echt veel mogelijk. Er is veel water in Nederland, ook water waarvan de waterkwaliteit hoog is. Het is niet nodig om daar te zeggen dat boeren geen mest meer mogen uitrijden. We willen kijken daar waar het niet goed gaat."

Wat vinden ze in Heerlen van het coalitieakkoord?

In Heerlen werd de PVV de afgelopen verkiezingen opnieuw de grootste partij. Wat vinden ze daar van het akkoord?

SP: wordt een regering voor "rijk rechts"

SP-leider Dijk zegt dat de vier partijen straks een regering voor "rijk rechts" zullen vormen. Hij vindt de voorstellen om armoede te bestrijden heel mager: "De beloofde sociale vooruitgang ontbreekt". Er staan wel een paar kleine maatregelen in op het gebied van energie of inkomen, ziet hij, maar het totaal noemt hij teleurstellend. De verlaging van het eigen risico in de zorg in 2027 vindt hij ook laat. En rijke aandeelhouders worden nog steeds ontzien, er wordt niets gedaan aan het belasten van grote vermogens, terwijl je daar juist zou moeten beginnen, meent Dijk.

CDA-leider Bontenbal mist oplossingen voor toekomst

CDA-leider Bontenbal mist leiderschap in het gepresenteerde akkoord om de "grote problemen die zich in de toekomst aandienen op te lossen". Zo ziet hij in de afspraken tussen de vier geen antwoord op de grote problemen die zich bijvoorbeeld door de vergrijzing in de zorg aandienen. Ook een langetermijnvisie op de pensioenen ontbreekt, vindt hij.

Het CDA zal plannen waarmee partijen komen per keer beoordelen om te kijken of ze ze kunnen steunen, maar voor nu ziet Bontenbal een "hoop ingebakken teleurstelling in het akkoord".

Gemeenten zetten vraagtekens bij uitvoerbaarheid akkoord

Gemeenten vrezen voor de uitvoerbaarheid van beleid en willen betrokken worden bij de nadere uitwerking van het coalitieakkoord. Dat zegt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

Volgens de organisatie is er nog onvoldoende balans tussen de taken die gemeenten krijgen en de beschikbare middelen. "Er is een belangrijke financiële hobbel te nemen", staat in een reactie.

Gemeenten hebben ook zorgen over wat de gevolgen op straat zullen zijn van de asiel- en migratieplannen. Wat die zorgen precies zijn, wordt niet gezegd. Maar "dit vergt aandacht", zegt voorzitter Sharon Dijksma (PvdA).

In het coalitieakkoord staat dat de spreidingswet, die is bedoeld om asielzoekers eerlijker over het land te verdelen, wordt ingetrokken. Ook krijgen statushouders geen voorrang meer op sociale huurwoningen.

Jetten over akkoord: luchtkastelen en drijfzand

D66-leider Jetten is "totaal niet onder indruk" van het resultaat van de onderhandelingen. Hij spreekt van luchtkastelen en neemt het woord drijfzand in de mond. Hij vindt de financiële keuzes van de vier partijen en de gevolgen er van "volstrekt onduidelijk". Het akkoord zal doorgerekend moeten worden om de echte effecten voor mensen te begrijpen, zegt Jetten.

Ook hekelt hij de klimaatmaatregelen. "Meer mest en minder natuur, dat zal het bouwen van woningen niet makkelijker maken." Hij denkt dan ook dat veel beloftes van de vier niet waargemaakt kunnen worden.

Timmermans: rampzalig voor werknemers en de overheid

De leider van de grootste oppositiepartij, Frans Timmermans van GL-PvdA, ziet de grootste bezwaren niet in het aangekondigde asielbeleid van de nieuwe coalitie, maar in hoe de partijen alle plannen willen betalen.

"Ik vind het rampzalig voor werknemers en de overheid. Het is op drijfzand gebouwd. Ze willen directeuren en aandeelhouders spekken met bezuinigingen op zorg en onderwijs. Het minimumloon gaan ze niet verhogen en de WW wordt verkort. Ik ga niet zeggen dat alles slecht is wat ze willen doen, maar als je ziet hoe ze de rekening betalen is het slecht voor werkende mensen."

Yesilgöz: gaan echt andere koers varen, VVD erbij is goed voor stabiliteit

Volgens VVD-leider Yesilgöz gaat dit kabinet "echt een andere koers varen" dan het vorige kabinet, bijvoorbeeld met een veel strenger asielbeleid. "22 november heeft de kiezer de voorkeur uitgesproken voor centrumrechts kabinet en we nemen nu verantwoordelijkheid". Dat strengere asiel beleid geeft volgens de VVD leider ook weer mogelijkheden om de echte vluchtelingen beter te helpen.

Tussen de vier partijen zijn "hele grote verschillen", zegt Yesilgöz, "dat kun je niet ontkennen". Maar volgens haar hebben de partijen nu ook een "vorm van een gedeelde basis gevonden voor een stabiel landsbestuur". De VVD zit er volgens Yesilgöz bij om bij te dragen aan dat stabiele bestuur "daar kunnen we echt op leveren".

Yesilgöz wil ook het vertrouwen van mensen in de overheid weer herstellen. "Hopelijk kunnen we de kiezer de komende tijd laten zien dat we "echt wel aan jouw kant staan", zegt ze, terugkomend op de verkiezingsslogan van de partij.

Wilders: asielmaatregelen zullen demotiverend effect hebben

In het interview na afloop van de presentatie van het akkoord zei PVV-leider Wilders dat hij het meest tevreden is over de asielafspraken. "We nemen nu asielmaatregelen die Nederland nog nooit heeft genomen."

Wilders verwacht dat die maatregelen de toestroom zal verminderen, vooral van kansloze asielzoekers. "Alleen al het presenteren van de maatregelen zal een enorm demotiverend effect hebben, laat staan als de maatregelen ingevoerd worden."

Zo komt er een tijdelijke Asielcrisiswet waardoor in het geval van een 'crisis' vergaande maatregelen genomen kunnen worden. Ook wordt bijvoorbeeld de asielvergunning voor onbepaalde tijd afgeschaft en krijgen statushouders geen voorrang meer bij het toewijzen van sociale huurwoningen. Ook zullen mensen die niet in Nederland mogen blijven zo veel mogelijk gedwongen worden uitgezet. En de automatische gezinshereniging wordt ook geschrapt.

Eerste foto

De presentatie werd afgesloten met een kort persmoment waarbij de vier partijleiders zich voor het eerst als coalitiegenoten presenteerden. Daarna gingen alle vier door naar de hal van de Tweede Kamer, waar ze momenteel individueel de pers te woord staan.

Greenpeace: 'Akkoord ademt vooral angst voor verandering'

Greenpeace noemt de plannen van de coalitie een aanval op de natuur. "Dit is een struisvogelkabinet dat de problemen niet wil zien en voor zich uitschuift", zegt directeur Andy Palmen.

Greenpeace wijst op het voornemen om de Europese richtlijnen voor Natura 2000-gebieden aan te passen en om meer gas te winnen op de Noordzee. "Dat zijn geen oplossingen voor de klimaatcrisis. Op deze manier raken we alleen maar verder van huis. Dit akkoord ademt vooral angst voor verandering en wil een wereld behouden die in werkelijkheid niet meer bestaat."

'Hopen dat het in Brussel geregeld kan worden ijdele hoop'

Kysia Hekster, Correspondent Europese Unie:

"Het onderhandelingsakkoord wijst op allerlei terreinen naar Brussel voor oplossingen van Nederlandse problemen. Op sommige punten lijkt het erop dat de partijen het onderling niet eens geworden zijn over maatregelen die genomen moeten worden, en daarom hopen dat het in Brussel geregeld kan worden. Maar dat zou goed ijdele hoop kunnen blijken.

Bijvoorbeeld op het terrein van asiel- en migratiebeleid wil de beoogde nieuwe regering zo snel mogelijk een uitzonderingspositie vragen aan de Europese Commissie, een zogenoemde opt-out. Maar zo'n verzoek kan je volgens de Europese regels als land alleen indienen op een bepaald moment, namelijk als er een nieuw verdrag voor de EU komt. Daar is op dit moment geen sprake van en dat weten de partijen ook, en dus lijkt dit punt vooral voor de bühne.

Ook als het gaat om mest- en landbouwbeleid denken de partijen allerlei uitzonderingen te kunnen houden of krijgen. Het zijn allemaal punten die de afgelopen tijd al uitgebreid besproken zijn in Brussel, zonder resultaat. Want Nederland staat er slecht voor als het gaat om het voldoen aan Europese regels op het terrein van stikstof bijvoorbeeld. Het is onduidelijk hoe een nieuwe regering denkt wél uitzonderingen voor elkaar te krijgen, lef alleen is daarvoor niet voldoende.

De suggestie die een beetje doorklinkt in het akkoord is dat Brussel Nederland alleen maar dwars zit. Maar het idee van de Europese Unie is dat de 27 landen die er lid van zijn, zich aan dezelfde regels houden en onderling solidair zijn. Het zou oneerlijk zijn als het ene land makkelijker aan de EU-regels kan voldoen dan het andere omdat het allemaal uitzonderingen heeft, is het idee."

Van der Plas: 'Wiebelig maar trots'

BBB-leider Caroline van der Plas begint met te zeggen dat zij een beetje wiebelig is. "Ik heb geen seconde geslapen vannacht. Zoveel adrenaline in mijn lichaam. Dat komt omdat ik zo blij ben dat we het hebben gered met deze drie nieuwe bondgenoten."

"Ik ben ook trots op wat we in het akkoord hebben kunnen zetten. We zijn vier verschillende partijen en toch hebben we elkaar gevonden. We hebben dat fundament de afgelopen maanden kunnen leggen."

Omtzigt: samenwerken om Nederland vooruit te helpen

De derde spreker, NSC-leider Omtzigt, neemt als eerste het woord extraparlementair kabinet in de mond. Hij benadrukt dat er vier verschillende partijen staan, die toch gaan samenwerken om Nederland vooruit te helpen.

Omtzigt benadrukt dat dit kabinet de bestaanszekerheid wil verbeteren, een voor de NSC belangrijk thema. Hij noemt onder meer de vele flex-contracten in ons land. Nederland is daar kampioen in, en daar gaan we maatregelen tegen nemen, aldus Omtzigt.

Het is een onrustige periode in Nederland en de wereld, zegt Omtzigt. "Met dit ambitieuze programma - dat we nog moeten uitwerken - hopen we Nederland samen een stap verder te helpen."

Yesilgöz: 'Wij als VVD nemen de verantwoordelijkheid'

De tweede spreker is VVD-leider Yesilgöz. Zij bedankte haar collega's voor het mogelijk maken van deze coalitie. "Wij als VVD nemen de verantwoordelijkheid zoals altijd voor een stabiel, veilig en sterk Nederland, want we geven om ons land. Ik wil graag eerst de collega's bedanken want we hebben nogal wat afgelegd met elkaar. We hebben vele verschillen kunnen overbruggen want er is heel veel gaande in de wereld. Maar we zien ook de zorgen van mensen en pakken dat ook op."

Wilders: 'We schrijven geschiedenis'

PVV-leider Geert Wilders is aan zijn presentatie begonnen. "We schrijven geschiedenis vandaag. Met elkaar als vier partijen maar ook de PVV, mijn eigen partij, komt in het kabinet. In het centrum van de macht. We worden van grootste oppositiepartij de grootste regeringspartij. De zon gaat weer schijnen in Nederland."

Ondernemersorganisatie FME heeft een dubbel gevoel

Ondernemersorganisatie voor de technologische industrie FME vindt het positief dat de partijen aandacht besteden aan het vestigingsklimaat en prioriteit geeft aan innovatie. Tegelijkertijd lijken deze woorden betrekkelijk leeg, volgens voorzitter Theo Henrar, omdat in het akkoord te lezen is dat het Nationaal Groeifonds wordt afgeschaft. "Mooie ambities haal je niet met op-hoop-van-zegenbeleid, daar is strategische innovatiepolitiek voor nodig en dat vraagt ook om geld."

Verder roept Henrar op om de kwalificatie-eisen voor kennismigranten zo vorm te geven dat deze voor strategische sectoren zoals de technologische industrie toegankelijk blijft. "De sector is cruciaal voor onze strategische veiligheid en het aandragen van oplossingen voor problemen voor uitdagingen van nu zoals de energietransitie, netcongestie of het arbeidstekort in de zorg."

Presentatie begint om 09.30 uur

De presentatie van het akkoord kan elk moment beginnen. De volgorde van de sprekers is Geert Wilders (PVV), Dilan Yesilgöz (VVD), Pieter Omtzigt (NSC) en Caroline van der Plas (BBB).

Ook de Land- en Tuinbouw Organisatie (LTO) is positief

De Land- en Tuinbouw Organisatie (LTO) is tevreden over het nieuwe coalitieakkoord. "Het is heel mooi dat er uit de plannen een goed perspectief klinkt en dat er ook waardering voor de sector wordt neergezet. Dat hebben we de afgelopen jaren wel gemist", zegt voorzitter Ger Koopmans in het NOS Radio 1 Journaal. LTO is met 35.000 leden de grootste boerenorganisatie van Nederland.

Volgens Koopmans dragen boeren voortaan zelf de verantwoordelijk voor het halen van milieudoelstellingen. "In plaats van dat ze belast worden met generieke wetgeving. Dan kun je veel beter inspelen op duurzaamheidseisen."

De formerende partijen willen "alles op alles" zetten om Europese richtlijnen voor onder meer mest en Natura 2000-gebieden aan te passen. "Hiervoor zullen in Brussel onderhandelingen gevoerd moeten worden en daar zullen wij de nieuwe minister en regering uitdrukkelijk in steunen", aldus Koopmans.

Boerenorganisatie Agractie is zeer tevreden

Boerenorganisatie Agractie is zeer tevreden over het hoofdlijnenakkoord. "We zien dat idealisme plaatsmaakt voor realisme. Zo kunnen boeren straks bouwen op een langjarige visie, waarbij op voorhand duidelijk moet worden dat doelstellingen haalbaar en betaalbaar zijn. Pas dan kunnen we samen stappen vooruit zetten", reageert de organisatie.

Wat betreft de landbouw, het speerpunt van de BBB, wil de coalitie de Europese richtlijnen aanpassen. Ook mogen er geen gedwongen krimp van de veestapel en gedwongen onteigening plaatsvinden. Wel moet er ruimhartig vrijwillig worden uitgekocht en moet er volop worden ingezet op innovatie in de landbouw.

"In de ogen van boeren is er de laatste jaren veel afgebroken. Er is veel geëist, wat veel ondernemers financieel hard heeft geraakt. De vele onrealistische doelstellingen op het gebied van stikstof, water en klimaat drijven de agrarische sector in het nauw. In het hoofdlijnenakkoord staat de 'de boer aan het roer' en komt er speelruimte om (realistische) doelen te behalen", zegt Agractie.

'Risico zit in de uitwerking'

Politiek verslaggever Albert Bos:

"Voor alle vier partijen zit hier iets in waarmee ze hun achterban kunnen laten zien waarom ze meedoen. Het PVV-stempel zit duidelijk op asiel, dat van BBB op landbouw. Maar de hoofdlijnen zijn ook echt hoofdlijnen. Er moet in de fase hierna nog veel uitgewerkt worden. En daar zit meteen het risico, want bij onverwachte tegenslagen kan de vlam makkelijk in de pan slaan. Het formatieproces is stroef verlopen en het gaat nu echt pas beginnen, met drie partijen die voor het eerst in een kabinet gaan zitten."

Timmermans: echt een PVV-kabinet

GroenLinks-PvdA-leider Timmermans zegt in een reactie op het akkoord dat het "echt een PVV-kabinet" wordt. "Wilders komt in het centrum van de macht te staan. Dat vind ik heel zorgelijk."

Timmermans, leider van de grootste oppositiepartij als er een nieuw kabinet is, vraagt zich af of mensen die bijvoorbeeld NSC of VVD hebben gestemd ook zo'n belangrijke rol van de PVV wilden. "Dit land dat zo'n behoefte heeft aan verzoening en aan het bouwen van bruggen zet nu iemand in het centrum van de macht zet die al twintig jaar bezig is met verdelen."

Timmermans vindt dat in het akkoord ook goede dingen staan, maar volgens hem mag dat niet afleiden van de volgens hem historische gebeurtenis dat Nederland geregeerd gaat worden met "dominantie van een radicaal-rechtse partij".

Noodzakelijke investeringen in leefomgeving blijven uit, vrezen natuurorganisaties

Het natuurherstelbeleid dat de formerende partijen voor ogen hebben, zal de "toch al kwetsbare en schaarse natuur" nog verder onder druk zetten. Dat zeggen Natuurmonumenten en LandschappenNL. Volgens de organisaties blijven "noodzakelijke investeringen" in de leefomgeving uit.

Een van de voornemens van de partijen is om stikstof alleen te reduceren waar dat "aantoonbaar nodig" is voor de instandhouding van natuur. "Maar we weten helaas al heel lang dat dit vrijwel overal, heel hard nodig is", zeggen de organisaties. "Zeer zorgwekkend dat het kabinet kiest voor welvaart in plaats van welzijn."

Terugkijken: reacties van partijleiders na fractieoverleg

De partijleiders van de formerende partijen hebben tot gisteravond laat met hun fracties samengezeten om overeenstemming te bereiken over een definitief coalitieakkoord. Het was vooral lang wachten op de fractie van de VVD; die partij had zes uur nodig om uiteindelijk unaniem in te stemmen. De andere drie partijen hadden eerder al na kleine wijzigingen hun fiat gegeven.

Van "enthousiast" tot "nog te bespreken puntjes", zo reageerden de partijleiders na overleg met hun fracties:

Organisaties: niet bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking

Nederland schiet zichzelf in de voet door te bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking, zo stellen elf maatschappelijke organisaties in een reactie op het hoofdlijnenakkoord. Onder de elf zijn ActionAid, Both ENDS, CARE Nederland, Clean Clothes Campaign, Hivos, The Hunger Project, Partos, Save the Children en SOMO.

"Een betere wereld is ook voor Nederland van groot belang en juist in tijden van crisis moeten we blijven investeren in stabiliteit, vrede en veiligheid", zo staat in een verklaring.

Bezuinigingen moeten over twee jaar zo'n 2,4 miljard opleveren. Dat betekent volgens Unicef een vermindering van 35 procent van het huidige budget, iets wat de organisatie "onbegrijpelijk" noemt.

Vakbond CNV niet te spreken over akkoord

Vakbond CNV reageert negatief op het hoofdlijnenakkoord. Het steekt de bond dat het minimumloon niet omhoog gaat, de WW wordt ingekort en ambtenaren er niet op vooruitgaan.

"De partijen wonnen de verkiezingen op bestaanszekerheid. Maar met dit akkoord zagen ze flink aan de financiële positie van miljoenen werkenden," zegt CNV-voorzitter Piet Fortuin. "Veel urgente zaken ontbreken. We zien niets over eerder stoppen met werken voor zware beroepen, een heet hangijzer in de politiek momenteel."

Fortuin spreekt van "een platte bezuiniging op werkende mensen, met name op mensen die al weinig verdienen".

De belangrijkste plannen uit het coalitieakkoord

Het nieuwe kabinet zal een regeerprogramma maken op basis van het gepresenteerde akkoord, het zogenoemde "hoofdlijnenakkoord". "Er zitten minder A4'tjes in dan ooit", zei Dijkgraaf bij het overhandigen van het mapje met het akkoord aan Kamervoorzitter Bosma.

In het akkoord zijn 10 "hoofdpunten" opgenomen. Die lopen uiteen van 'bestaanszekerheid en koopkracht', tot 'grip op asiel en migratie' en 'goed bestuur en een sterke rechtsstaat'. "Het waarborgen van de democratische rechtsstaat en stabiele overheidsfinanciën vormen onmisbare randvoorwaarden", staat er verder in de inleiding van het akkoord.

Lees hier meer:

Kamervoorzitter krijgt akkoord diep in de nacht

Coalitieakkoord vannacht gepresenteerd

De vier formerende partijen hebben vannacht overeenstemming bereikt over een een definitief coalitieakkoord. Vannacht rond 02.00 uur brachten ze de plannen naar buiten onder de titel Hoop, lef en trots.

Lees hier meer:

Welkom in een nieuw formatieblog

Welkom in een nieuw liveblog met de laatste ontwikkelingen over de formatie. PVV, VVD, NSC en BBB zijn tot een "akkoord op hoofdlijnen" gekomen. Om 09.30 uur wordt het akkoord gepresenteerd. Dat is te volgen via een livestream, op NPO1 en op Radio 1.

Het liveblog van gisteren is hier terug te lezen.