Kunnen bedrijven van de pro-Palestijnse boycots af komen?

• Soehayla Halouchi

  redacteur Online

De wereldwijde pro-Palestijnse consumentenboycots die multinationals als Starbucks en Zara al maanden treffen, lijken voorlopig niet voorbij. Vooral koffieketen Starbucks lijkt zwaar te worden geraakt door de boycot. De marktwaarde daalde sinds november met 11 miljard, en de omzet met twee procent. Het bedrijf ging eerder deze maand om die reden hard onderuit op de aandeelbeurzen. Volgens Starbucks hebben de boycots "grote impact op de verkoop".

Uit protest tegen het geweld in Gaza boycotten consumenten niet alleen bedrijven die Israël openlijk steunen, maar ook bedrijven die het leed van Palestijnen niet hebben erkend.

Enkele multinationals hebben enige pogingen gedaan om van de boycots af te komen. Zo doneerde bedrijfsstichting The Starbucks Foundation drie miljoen dollar aan humanitaire hulpverlening in Gaza en kocht McDonald's alle 225 franchisebedrijven in Israël op. De bedrijven laten daarbij niet weten of dit een reactie is op de consumentenboycots.

Kledingmerk Zara koos voor een andere weg: het sprak de aantijgingen met een openbaar statement tegen. De pogingen van deze bedrijven mochten niet baten, voor een groot deel van de consumenten waren de acties en woorden niet genoeg.

Imagoschade

Boycots raken bedrijven vooral via imagoschade, zeggen deskundigen. "De regionale verliezen in het Midden-Oosten zijn niet niks, maar ook niet buitenproportioneel groot. Het is veel meer een issue van hoe aandeelhouders ernaar kijken.", zegt Alan Muller, hoogleraar internationale bedrijfsvoering aan de Universiteit Groningen.

De geschiedenis leert ons dat boycots daadwerkelijk effect hebben. "Zoals bij Heineken dat in 1996 Myanmar verliet, en Canada Goose dat in 2021 besloot geen bont meer te verkopen. Boycots zijn een waardevolle manier waarop social movements kunnen ageren en invloed uitoefenen", voegt Muller toe.

"Het kan even heftig zijn, maar het waait uiteindelijk ook weer over", stelt Muller, "Wat mooi is, is dat je door die knieval ook soms veranderingen ziet. De McDonalds en de Starbucks van deze wereld zullen hierdoor waarschijnlijk wat aanpassingen moeten maken."

'Niet duurzaam'

"Er is niet echt een beste strategie om van boycots af te komen", zegt Sebastian Baldermann, docent internationale bedrijfskunde aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. "Bedrijven proberen in de meeste gevallen via publiciteit positieve informatie over zichzelf te delen."

Bedrijven zijn ook enigszins voorbereid op dit soort crises, en komen er over het algemeen ook overheen. "De meeste deskundigen zijn het erover eens dat de impact van boycots niet per se duurzaam is."

Wereldwijd pleiten mensen voor de BDS-beweging: het boycotten, deïnvesteren en sanctioneren van Israël.

Voor meeste de consumenten die de NOS sprak is één ding duidelijk, zij en iedereen in hun omgeving stoppen pas met boycotten als de bedrijven afstand nemen van de wreedheden die in Gaza worden aangericht. "En dat moet openlijk gebeuren", zegt Nadia (49), "Er moet een statement zijn over de genocide in Gaza, en dat het bedrijf daar niet aan wil bijdragen."

De consumenten zeggen dat het hen weinig moeit kost om via een boycot steun te betuigen aan de Palestijnen. "Het is het minste dat ik kan doen.", zegt Sanad (19), die Palestijns is en in Amsterdam studeert. "Mensen sterven in het land waar ik vandaan kom, mijn schuldgevoel eet me op."

Voor Sanad moeten bedrijven verder gaan dan alleen publiekelijk afstand nemen van Israëlische handelingen in Gaza, "Ze moeten ook alle investeringen in Israël stopzetten."

Sommige pro-Israëlische critici noemen de boycots antisemitisch. Voor consumenten als Sanad en Nadia heeft het daar niets mee te maken. "Om te denken dat dit antisemitisch is, is naïef. Het is een narratief dat gebruikt wordt om zionisme en Jodendom als één te beschouwen. Dat is simpelweg niet zo", zegt Sanad.

"Ik boycot bedrijven niet omdat het Joodse bedrijven zijn, zo boycot ik bedrijven met Joodse leiding absoluut niet. En ik boycot Israël niet vanwege zijn religie. Het gaat erom dat een bedrijf een standpunt inneemt tegen oorlogsmisdaden. Het is niet antisemitisch, het is anti-genocide.", legt Nadia uit. "Het gaat erom of bedrijven er wel of niet voor kiezen om zich in bezette gebieden te manifesteren."