Keukenhof bestaat 75 jaar, zo werd Nederland tulpenland

• Eva Munnik

Miljoenen bloembollen, zoals tulpen, narcissen, krokussen, hyacinten en lelies zijn de komende maanden weer in volle bloei te aanschouwen in de Keukenhof. Prinses Margriet opent de 75ste editie van de bloemenshow in Lisse. Klompen, kaas en tulpen, daar staat Nederland internationaal bekend om. Maar hoe werd Nederland tulpenland?

De tulp is eigenlijk niet eens Hollands, de bloem komt van origine uit Kazachstan. De naam 'tulp' is afgeleid van het Perzische woord voor tulband: tulipan. Vanuit Turkije komen de bloemen aan het einde van de zestiende eeuw naar Nederland. In Leiden schiet de tulp voor het eerst wortel op Nederlandse bodem.

Tulpenmanie

Van 1634 tot 1637 barst er een ware tulpengekte los in Nederland: de tulpenmanie. De bloemen zijn dan zo populair geworden dat ze steeds duurder worden. Franse hofdames betalen grif om een tulp in hun decolleté te kunnen dragen bij feestjes. Een tulpenbol is letterlijk goud waard.

Speculanten handelen in opties op de bloemen terwijl ze nog in de grond zitten. Een echte speculatiegolf dus. In februari 1637 stort die handel plotseling helemaal in en komt er een abrupt einde aan de tulpenmanie.

Ook na de 'tulpen-krach' van de zeventiende eeuw blijft de bloem populair. Nederland is een van de belangrijkste exportlanden van tulpen en tulpenbollen. Via Nederlandse veilingen worden jaarlijks zo'n 1,5 miljard tulpen verhandeld. Bloembollenkwekers produceren hier jaarlijks rond de 2 miljard tulpen, aldus de Koninklijke Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur (KAVB). De exportwaarde bedraagt rond de 600 miljoen euro.

In de Bollenstreek worden veel tulpen gekweekt. Het gebied ten westen van Leiden tot aan het gebied ten westen van Haarlem is gunstig voor de teelt vanwege de zandgrond dicht onder het grondoppervlak. Behalve tulpenbollen worden er ook krokussen, narcissen en hyacinten gekweekt.

Maar de meeste bollen komen tegenwoordig niet uit de Bollenstreek, maar uit de kop van Noord-Holland en West-Friesland. Sinds de drooglegging is ook de Noordoostpolder een locatie voor tulpenkweek.

Schaduwzijde

Aan bollenteelt zit ook een schaduwzijde. Namelijk het gebruik van pesticiden, vooral bij het kweken van lelies. In Drenthe werden - zo bleek in 2019 - op tien plekken waar lelies worden geteeld 57 soorten bestrijdingsmiddelen in groenten en in de bodem gevonden. Sommige van die stoffen zijn zeer giftig. Bovendien kan vermenging van die pesticiden nog meer risico opleveren.

Toch heeft de Europese Commissie een plan om het gebruik van pesticiden in 2030 te hebben gehalveerd van tafel gehaald. Volgens voorzitter Ursula von der Leyen is het plan "een symbool geworden van polarisatie".

Het spuiten met landbouwgif op de Nederlandse bollenvelden stelt veel omwonenden bloot aan pesticiden. Het gif is teruggevonden in de luiers van baby's die op 250 meter afstand van de bollenvelden wonen. Dat kwamn in 2019 naar voren uit een wetenschappelijk onderzoek van het OBO (Onderzoek Bestrijdingsmiddelen en Omwonenden), een onafhankelijke onderzoeksgroep van landbouw- en milieuspecialisten.

Risico op parkinson

Blootstelling aan pesticiden kan de ziekte parkinson veroorzaken. Het aantal patiënten met parkinson in Nederland is in tien jaar tijd met 30 procent toegenomen, blijkt uit een studie van neurologisch onderzoekers van verschillende Nederlandse ziekenhuizen.

Ondanks dat genieten veel Nederlanders en vooral ook toeristen van de bollenbloemen. De Keukenhof trok vorig jaar bijna 1,4 miljoen bezoekers. Twintig procent van de bezoekers komt uit Nederland, gevolgd door Duitsland, de Verenigde Staten, Frankrijk en Groot-Brittannië.

De bolbloemenliefde in Nederland uit zich ook in de vele bloemencorso's. De dertig corso's staan op de internationale Representatieve Lijst van het Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid. Het bekendst is het bloemencorso in de Bollenstreek. Op de eerste zaterdag na 19 april rijdt een lange tocht van praalwagens versierd met hyacinten, tulpen en andere bloemen van Noordwijk naar Haarlem. Langs de route staan soms meer dan een miljoen mensen.

De enige échte Nederlandse tulp - inheems dus en niet geïmporteerd uit Kazachstan via Turkije - is trouwens een wilde bloem: de Zwolse tulp. Deze wilde kievitsbloem is uit heel Europa verdwenen, maar in Nederland groeit hij nog, vooral rond Zwolle. De bloem is wettelijk beschermd. Hij is dan ook een plaatje.