Het 'best bewaarde geheim' van Geert Wilders: wie wordt de nieuwe premier?

• Nynke de Zoeten

  politiek verslaggever Nieuwsuur
• Peter Winterman

  politiek verslaggever Nieuwsuur

De formatie gaat morgen de 'finaleweek' in, toch is het voor betrokkenen aan de onderhandelingstafel nog altijd een mysterie wie de nieuwe premier moet worden. De bal ligt bij Geert Wilders om een kandidaat naar voren te schuiven, maar voorlopig houdt hij de kaarten tegen de borst.

Dat leidt tot zenuwen bij de VVD, vertellen bronnen binnen de formatie aan Nieuwsuur. Die partij wil niet dat de PVV-leider op het allerlaatste moment met een kandidaat op de proppen komt.

Dat gebeurde eerder wel bij de keuze van Wilders voor verkenners en informateurs. Binnen de VVD-fractie klinkt de wens om al bij de interne bespreking van het hoofdlijnenakkoord te horen wie de beoogd premier is, zodat dit kan worden meegenomen bij de beoordeling.

Zeker is in ieder geval dat Wilders zelf niet de premier wordt, net als de andere leiders van de onderhandelende partijen: Dilan Yesilgöz (VVD), Pieter Omtzigt (NSC) en Caroline van der Plas (BBB). Dat is in maart al afgesproken.

Of Wilders al iemand op het oog heeft, is onduidelijk. Een betrokkene bij de formatie spreekt van "het best bewaarde geheim van Geert Wilders".

Achter de schermen is ook de optie besproken dat de premierskandidaat namens alle vier partijen wordt benaderd, en niet alleen door Wilders. Op die manier is het mogelijk aantrekkelijker voor een kandidaat om ja te zeggen.

Keijzer, Agema en Hermans mogelijk bewindspersonen

Die werkwijze wordt ook als een mogelijkheid gezien om ministers en staatssecretarissen te werven. Hoewel PVV, VVD, NSC en BBB er inhoudelijk nog niet uit zijn, denken de partijen er al wel over na welke bewindspersonen straks op het bordes moeten komen.

Zo wil BBB graag Kamerlid Mona Keijzer naar voren schuiven als minister en vicepremier. Zij heeft haar werkkamer in de Tweede Kamer vijf maanden na haar installatie nog altijd niet naar eigen smaak ingericht, omdat ze ervan uitgaat straks naar een ministerie te verkassen.

Ook Kamerleden Fleur Agema (PVV), Eelco Heinen (VVD), Sophie Hermans (VVD), Eddy van Hijum (NSC) en Nicolien van Vroonhoven (NSC) maken mogelijk de overstap naar het kabinet, zo klinkt het in Den Haag.

Wel of niet Haagse ministers?

Sommige formerende partijen twijfelen of het verstandig is om de helft van de bewindspersonen van buiten de politiek te laten komen. Dat was in maart wel het advies van ex-informateur Kim Putters, en eerder hamerde ook NSC-leider Pieter Omtzigt op experts die niet uit politiek Den Haag komen.

Maar bij VVD en BBB leeft de zorg dat buitenstaanders mogelijk niet in staat zijn om meerderheden voor elkaar te boksen, omdat zij de weg in het parlement en de ministeries niet goed kennen.

Toch kan het 'quotum' van 50 procent wel worden gehaald als PVV en NSC relatief meer buitenstaanders binnenhalen. De vijver om uit te vissen is voor Wilders immers klein: zijn partij heeft geen leden en hij omringt zich met weinig vertrouwelingen.

Oudgedienden Teeven en Remkes

Wilders kijkt mogelijk naar (oud-)politici met een uitgesproken rechts profiel, zoals Fred Teeven (VVD) en Marco Pastors (JA21). Teeven was tussen 2010 en 2015 staatssecretaris van Justitie. In november polste Wilders Teeven of hij verkenner wilde worden. Maar niet alle partijen vonden dat een goed plan en uiteindelijk viel de keuze op Ronald Plasterk.

Andere namen die in Den Haag rondgaan als bewindspersoon zijn die van Jacco Vonhof (MKB Nederland) en oud-werkgeversvoorman Hans Biesheuvel. Ook de huidige informateur Elbert Dijkgraaf (SGP) geldt als mogelijke kandidaat, hoewel hij desgevraagd zegt het 'liever niet' te doen.

De naam van VVD-coryfee Johan Remkes wordt al langere tijd genoemd als potentiële premier. In een reactie meldt de oud-minister: "Ik ben een pensionado in Groningen en ik ben van plan dat te blijven."

De namencarrousel draait achter de schermen volop, toch moet er eerst overeenstemming worden bereikt over een hoofdlijnenakkoord voor een 'programkabinet'. En het is nog maar de vraag of dat lukt. De afgelopen weken werd duidelijk dat het op thema's als migratie en financiën nog lang geen uitgemaakte zaak is dat de partijen overeenstemming vinden.