VS houdt wapenlevering Israël tegen, maar zal dat de inval in Rafah stoppen?

Na vele waarschuwingen over een aanstaand offensief in Rafah krijgt Israël nu echt te maken met een sanctie van de VS, al heet dat formeel niet zo. President Biden bevestigde in een interview dat de VS een lading zware bommen voor Israël tegenhoudt, die gebruikt zouden kunnen worden bij een inval in de stad in het zuiden van de Gazastrook.

De VS wil niet dat het Israëlische leger Rafah binnenvalt, uit vrees voor een bloedbad onder de burgerbevolking. Naar schatting verblijven er zo'n 1,4 miljoen mensen, van wie de meesten uit andere delen van Gaza zijn gevlucht.

De Amerikanen en andere westerse landen waarschuwen Israël al maanden om geen offensief in Rafah te beginnen. Maar premier Netanyahu trekt zich er weinig van aan. Volgens hem is zo'n inval nodig om ook de laatste eenheden van Hamas te verslaan. Begin deze week werd door Israël de grensovergang tussen Rafah en Egypte ingenomen.

In dit artikel lees je de antwoorden op vijf vragen over het besluit van de VS. Met allereerst:

Hoe groot is de steun van de VS aan Israël?

De VS is al tientallen jaren verreweg de belangrijkste bondgenoot van Israël. Sinds het eind van de Tweede Wereldoorlog heeft de VS voor 216 miljard dollar aan militaire steun naar Israël gestuurd, zegt de Amerikaanse denktank Council on Foreign Relations.

Elk jaar gaat er sowieso een kleine 4 miljard dollar naar Israël voor wapens en munitie, maar sinds de terroristische aanval van Hamas op 7 oktober is die steun opgeschroefd. Het gaat daarbij om munitie en wapens ter waarde van miljarden dollars.

Het precieze bedrag is niet bekend; de VS is hier niet zo open over als over de steun aan Oekraïne. Een hoge functionaris van het Amerikaanse ministerie van Defensie zei wel dat het moeite kostte om genoeg vrachtvliegtuigen te vinden om de spullen naar Israël te brengen.

Hoe moeten we deze beslissing van de Amerikanen inschatten?

"Het is een stevige waarschuwing", zegt Peter Malcontent, docent internationale betrekkingen aan de Universiteit Utrecht en gespecialiseerd in het Palestijns-Israëlische conflict. "Het is voor de Amerikanen belangrijk om dit signaal af te geven. Ze willen niet bijdragen aan mogelijke oorlogsmisdaden bij een eventuele inval in Rafah."

Ook wil de VS de druk opvoeren om tot een staakt-het-vuren te komen, denkt hij. "Washington is gebaat bij rust in het Midden-Oosten, maar Biden kan met een wapenstilstand ook de meeste kiezers tevreden stellen. Hij moet iets doen om progressieve kiezers tegemoet te komen nu de campagne voor de presidentsverkiezingen eind dit jaar op stoom komt."

Daarbij moet wel worden aangetekend dat het nu alleen gaat om bommen die gebruikt kunnen worden bij aanvallen van het Israëlische leger. Biden zei dat de VS wel blijft doorgaan met het sturen van verdedigingswapens die Israël kan inzetten om aanvallen af te slaan, van bijvoorbeeld bewegingen die aan Iran zijn gelieerd.

Betekent dit dat het offensief in Rafah wordt afgeblazen?

Die kans is klein. Wat Netanyahu betreft gaat Israël desnoods zonder de hulp van de VS door met vechten. "Als het moet, vechten we met onze vingernagels", zei Netanyahu in een videoboodschap.

Malcontent beaamt dat Israël ook zonder de VS Rafah kan binnenvallen. "Het is niet zo dat de magazijnen nu ineens leeg zijn. Maar op een bepaald moment gaat er toch een tekort aan dit soort munitie ontstaan. Het heeft dus op termijn wel effect, maar het zal een inval in Rafah niet voorkomen."

Wat doet Nederland na dit besluit van de VS?

Ook Nederland heeft de afgelopen tijd aan Israël duidelijk gemaakt dat het land geen grootschalig grondoffensief in Rafah moet beginnen. Demissionair premier Rutte zei twee maanden geleden dat zo'n inval "een gamechanger" zal zijn voor het kabinet. In het uiterste geval zal dan worden gesproken over sancties of andere maatregelen tegen Israël, zei Rutte.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken noemt de laatste ontwikkelingen rondom Rafah "zeer zorgelijk, maar het is te vroeg om te spreken van een grootschalig offensief". Verder zegt het ministerie dat Nederland als land geen militaire goederen naar Israël stuurt. Wel zijn er sinds 7 oktober twee vergunningen afgegeven aan bedrijven om militaire goederen te mogen leveren. Het gaat om onderdelen voor het Israëlische Iron Dome-luchtafweersysteem en om schokdempers voor containers op marineschepen.

Nederland leverde in de eerste maanden van de oorlog ook F-35-onderdelen aan Israël, maar daar werd door het gerechtshof een streep door gezet. Het ministerie van Buitenlandse Zaken is tegen die uitspraak in cassatie gegaan.

Ook in Duitsland wordt na de uitspraken van Biden de steun aan Israël tegen het licht gehouden. Minister van Defensie Pistorius heeft in een interview gezegd dat Berlijn overweegt om geen wapens meer te sturen.

Wat betekent dit besluit voor Biden en Netanyahu?

President Biden en premier Netanyahu kennen elkaar al heel lang, uit de tijd dat Biden nog senator was en Netanyahu op de Israëlische ambassade in Washington werkte.

Het is niet de eerste keer dat de twee van mening verschillen. Eerdere geschillen gingen over de bouw van illegale nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever, in de tijd dat Biden vicepresident was onder Obama. Netanyahu stoorde zich ook aan de oproepen van Biden om te de-escaleren tijdens de kortdurende oorlog met Hamas in 2011.

De relatie is de afgelopen maanden opnieuw onder druk komen staan. De politieke toekomst van beide mannen is allerminst zeker. Twee uiterst rechtse ministers in het Israëlische kabinet hebben gedreigd de regering ten val te brengen als het offensief in de stad in het zuiden van de Gazastrook niet doorgaat.

"Als er nu verkiezingen zijn is de kans groot dat Netanyahu die verliest", zegt Malcontent. "Voor hem geldt: hoe langer de oorlog duurt, hoe makkelijker het voor hem is om zijn positie te behouden. En daar past zo'n offensief in Rafah goed bij."

Nieuwsuur besteedde in maart ook al aandacht aan de spanningen tussen de VS en Israël: