Meer arbeidsmigranten via bedrijf in ander EU-land, leidt tot uitbuiting

Arbeidsmigranten die in Nederland werken maar in dienst zijn van een bedrijf in een ander Europees land kunnen makkelijk worden uitgebuit. Daarvoor waarschuwt de Adviesraad Migratie. Dat geldt des te meer voor arbeiders van buiten de Europese Unie.

De regels zijn ondoorzichtig, arbeidsmigranten hebben vaak geen idee waar ze recht op hebben en hoe ze daarachter kunnen komen. De contracten die ze ondertekenen pakken vaak anders uit dan wat hen werd voorgespiegeld. Op hun salaris worden bijvoorbeeld kosten voor huisvesting, vervoer en zorgverzekering ingehouden.

Er zijn wetten voor gedetacheerde werknemers in de EU, maar die bieden niet genoeg houvast. Niet alleen werknemers weten niet waar ze aan toe zijn, ook voor gemeenten en instanties als de Arbeidsinspectie is het haast ondoenlijk om er wijs uit te worden, schrijft de adviesraad in het rapport Geen derderangs burgers. De risico's voor gedetacheerde arbeidsmigranten.

Wirwar aan regels

Soms gelden de Nederlandse regels, bijvoorbeeld als het gaat om arbeidsrecht, maar in andere gevallen de regels van het land dat de arbeidsmigrant detacheert, zoals voor sociale voorzieningen.

Voorzitter van de adviesraad Monique Kremer zegt dat deze mensen gevoelig zijn voor uitbuiting. "Ze weten vaak niet dat ze recht hebben op een cao-loon of dat de sociale zekerheid in een ander land is geregeld. Als je uit Centraal-Azië komt en je moet naar Polen om daar je sociale zekerheid te vragen, dan kun je wel nagaan dat dat niet echt gebeurt."

In de praktijk staan mensen snel op straat als ze langer dan een week ziek zijn. Dan moeten ze hun woning uit, omdat die aan de baan is gekoppeld, evenals hun verblijfsvergunning. Zo belanden er mensen op straat, met alle gevolgen van dien.

Bescherming

"De detacheringsconstructie is eigenlijk bedoeld voor bijvoorbeeld een Franse technicus die in Nederland komt werken en zijn sociale zekerheid kan houden in Frankrijk. Het is opgezet om mensen te beschermen", zegt Kremer. "Maar er wordt door kwaadwillende werkgevers misbruik van gemaakt. Daar zou Europa een stokje voor moeten steken."

In arbeidsintensieve sectoren als de schoonmaakbranche of de vleesverwerkende industrie kunnen werkgevers die arbeidsmigranten detacheren de loonkosten drukken. De premies die ze afdragen aan het land dat de arbeider uitzendt liggen vaak lager dan in Nederland.

Dat leidt tot concurrentie met bedrijven die beter betalen, premie afdragen in Nederland en investeren in hun personeel. Lonen en arbeidsomstandigheden kunnen er in een hele sector op achteruit gaan.

Carlos (niet zijn echte naam) uit Venezuela is een voorbeeld waaruit de kwetsbaarheid van buitenlandse gedetacheerden blijkt:

Ook in het rapport staan voorbeelden van de kwetsbaarheid van gedetacheerde migranten, zoals van de 32-jarige Dewi uit Bangladesh die via Polen is gedetacheerd. Zij liet haar gezin achter om in Nederland te gaan werken. Ze verpakt verse ananas in plastic bakjes, voor een veel lager loon dan haar was voorgespiegeld. Dewi is volledig afhankelijk van haar baas Martin, voor huisvesting, vervoer, het ruilen van diensten en ziekmelding. Ze is bang om ziek te worden en haar baan kwijt te raken. Zij heeft inmiddels het telefoonnummer van een organisatie die haar kan helpen, maar ze heeft nog niet genoeg moed verzameld om contact op te nemen.

Steeds meer mensen zijn hier gedetacheerd. De overheid kan de aantallen niet overzien. In 2022 werden slechts 4000 werkvergunningen afgegeven voor arbeidsmigranten van buiten de EU, maar er werkten er minimaal 22.440. Inclusief inwoners van de EU werden er 90.000 gedetacheerde arbeidsmigranten gemeld.

En dat zijn ze niet allemaal. Het is lastig om zicht te krijgen op de werkelijke aantallen, omdat detachering voor werkgevers een manier is om mensen te werven buiten de Wet arbeid vreemdelingen om.

Gemeenten en de Arbeidsinspectie slagen er niet in om goed te handhaven. Dat komt door capaciteitsgebrek, te weinig opsporingsbevoegdheden en het ontbreken van gegevens. Daardoor zijn ook schijnconstructies in de hand gewerkt, ziet de adviesraad.

Aanbevelingen

De raad doet aanbevelingen om de situatie aan te pakken. Het verzamelen van betere informatie moet leiden tot een duidelijk beleid en handhaving. Er is meer onderzoek nodig naar de aard en omvang van de EU-detachering in Nederland. Ook krijgt het kabinet het advies om een aantal thema's ook Europees op de agenda te zetten.

Kremer: "Wij doen de aanbeveling dat in sectoren waar veel misstanden zijn je een verbod zou moeten overwegen op flexwerk. Of anders gezegd dat in arbeidsintensieve sectoren werkgevers mensen gewoon in dienst moeten nemen."